Brugge - Sint-Janshospitaal II: De Treurenden

Waar ik eigenlijk voor naar het Sint-Janshospitaal wilde, was de tentoonstelling met de naam 'De Treurenden. Tranen van liefde.' Het gaat om 37 15de-eeuwse beeldjes die in het Frans 'des pleurants' genoemd worden, en die in de middeleeuwen bij veel grafmonumenten figureerden. In dit geval zijn het albasten figuren van de tombe van Jan zonder Vrees, hertog van Bourgondië: ze stellen rouwende mensen voor die in de visie van de tijdgenoten echt wel pasten bij een man met de waardigheid van hertog. Het zijn zelf natuurlijk 'mensjes' van enige stand: geestelijken, kartuizermonniken en hovelingen - en 'Willem met de kaproen' is nergens te bespeuren. Terzijde: ze zijn tijdelijk uitgeleend door 'Le Musée des Beaux-Arts' van Dijon.

Tien 'pleurants'

Je kunt zulke beeldjes wel eens meer zien, maar deze worden van uitzonderlijke kwaliteit genoemd: een - of meer dan een? - zeer bedreven beeldhouwer moet hier aan het werk geweest zijn. Ze zijn echt zeer expressief en levendig, die albasten mensjes: de plooien in de gewaden natuurlijk en realistisch zonder meer, hun houding een juiste en palusibele manier om rouw en wanhoop uit te drukken. Zoals in de foto hieronder: de man heeft zijn kap over zijn hoofd getrokken, hij kan het echt niet meer aanzien.

De wereld niet meer om aan te zien

Een andere treurende gebruikt zijn habijt - zijn mouw, of een doek? - om zijn tranen te drogen: je ziet hem haast huilen. Niet iedereen treurt op dezelfde manier, en je krijgt dan ook 37 verschillende beeldjes, elk met een eigen individueel karakter.

Een monnik met een grote paternoster heeft zich met zijn verdriet in zichzelf teruggetrokken: ook hij is van de wereld weg. Zo krijg je 37 echt levendige 'pleurants', 37 figuurtjes die expressief en realistisch de dood van hun hertog bewenen. De kunstenaar(s) moet(en) topklasse geweest zijn, zonder twijfel.

Die Middeleeuwse werken worden ook geconfronteerd met moderne kunst, onder andere van Alberto Giacometti, met zijn uitgelengde beelden: zij zouden de inhoudelijke link leggen naar 'rouw, herinnering en voortleven na de dood',  kun je daarover lezen. Zijn beelden zijn alleszins statisch, erg alleen en iel: ze barsten niet van optimisme en vrolijkheid, maar dat maakt ze zo verwant met de pleurants van 500 jaar vroeger.

Beelden van Alberto Giacometti

De vrouw achter het beeld schijnt iets te willen zeggen, en dat is inderdaad zo. Deze suppoosteres kwam me vertellen dat fotograferen niet toegestaan was: de foto is er het bewijs van dat ze iets te laat was en niet doortastend genoeg. En ik moest mijn opname ook niet wissen, zoals ik in Gent wel eens heb moeten doen. Foto's nemen in musea of tentoonstellingen: een avontuur voor echte waaghalzen! De gegoede burgerij of dito gepensioneerde koopt een catalogus, maar dat is zo saai. Gewoonlijk heb je dan wel meer en betere foto's, maar daar alleen doe je het toch niet voor!