Toch zijn al ongeveer twee uren onderweg, en twee zeemijl uit de kust voor ze zich laten zien. Je merkt ze dat we dicht in de buurt zitten als er water schuimend opspat, maar je gelijk ook ziet dat dat geen gewone schuimkoppen zijn. En als we dan hun vinnen ziet, is iedereen ook meteen erg enthousiast: mensen hebben iets met dolfijnen, dat is duidelijk. En dan zie je warempel ook uit het water springen, tot zeven dieren na elkaar. En dan hoor je 'oohs' en 'aahs' zoals bij een vuurwerk. Voor dat schouwspel zijn we gekomen natuurlijk, en het is eigenlijk ontroerend: de dieren doen in de vrije natuur wat ze helaas in gevangenschap, in dolfinariums ook moeten doen. Daar vergapen zich ook talloze toeschouwers aan, want het is wel iets, maar voor de dieren vind ik het behoorlijk sneu. Op zee kun je ze in alle afmetingen zien, grote en kleine, in duo's of alleen, ze zwemmen ons schip voorbij of er rakelings dwars voor: we zitten als het ware midden in een dolfijnenveld. Gestroomlijnd zijn ze, en we vinden ze mooi en elegant: apen zijn ook verstandig, maar al draagt een aap een gouden ring... Dat is hier echter niet van toepassing. Ten overvloede: ik vond het gewoon ontroerend. Foto's nemen van de dieren is quasi onmogelijk: zwemmen doen ze echt snel, en dat opspringen uit het water is natuurlijk zo voorbij, het zijn geen zeevleerhonden, als die soort al zou bestaan. Maar het internet geeft wel 'afbeeldingen', zoals dat dan zo mooi heet.
In de vrije natuur, zonder opleiding
Zwemmen om te kunnen ademen
Mensen hebben iets met dolfijnen, zei ik al. Het schouwspel van vandaag deed me terugdenken aan een boek van de Nederlandse professor Frans de Waal. 'Een tijd voor empathie - Wat de natuur ons leert over een betere samenleving', heet dat werk. Hij probeert daarin uit te leggen waar empathie vandaan komt, dat het een basis van beschaving is, maar dat het dan ook weer niet tot de mens beperkt is. Over dolfijnen heeft hij het ook. 'Dolfijnen bezitten grote hersenen (zelfs groter dan die van mensen) en vertonen alle tekenen van een hoge intelligentie.' Bovendien zijn het erg sociale dieren. Je moet niet alles over hen geloven: 'hun glimlach is bijvoorbeeld maar schijn (ze hebben geen gelaatsspieren voor gezichtsuitdrukkingen)', en dat vriendelijke gezicht is vooral te danken aan een huidplooi in de mondhoeken, maar ondertussen blijven we dat wel vertederend vinden: we herkennen ons zo graag in andere dieren. Er zijn verhalen bekend van dolfijnen die in het water waar het wemelt van de haaien een beschermende kring vormen rond menselijke zwemmers. Dan moeten die dieren toch instinctief de waarde van het leven, ook voor ander dieren erkennen, zou ik zo zeggen - hoewel: ik ben helemaal niet bevoegd om zulke uitspraken te doen. Misschien kun je hier van soortoverschrijdende empathie spreken? Ze kunnen zich ook in een spiegel herkennen: zelfbewustzijn lijkt hen ook niet vreemd, en dat kan dan weer tot empathie en altruïsme leiden. Het gaat natuurlijk te ver om van een 'delphinus sapiens' te spreken, maar ontmoetingen met zulke verstandige dieren, niet alleen dolfijnen, zouden de mens tot enige nederigheid kunnen inspireren. We weten alleen dat we bijlange niet alles weten. En verwantschap met dieren zoeken doen we ook zo graag: Aesopus wist al wat antropomorfisme was, al kende hij het woord niet. Kennelijk zijn we niet graag alleen, ook niet als soort: we hebben zelfs E.T. uitgevonden.
Tot slot: ik verwachtte een belevenis, en ik heb ze meer dan gehad. Iets om niet te vergeten.
Professor Frans de Waal
Overigens het zeer aanbevelenswaardige boek:
Een tijd voor empathie - wat de natuur ons leert over een betere samenleving, 2009, Uitgeverij Contact, Amsterdam/Antwerpen
Geen opmerkingen:
Een reactie posten