Cordoba - 1

In onze niet zo grote groep - we zijn met zijn tienen - doet zich ondertussen een merkwaardig verschijnsel voor: sommige leden veranderen zonder aanwijsbare reden van voornaam. Toon, dat ben ik, heet dan Jan, Tine wordt Hilde of Inge, Eddy verandert in Dennis en Bernadette in Bénédicte. Toch blijven we steeds maar met zijn tienen, tenminste niemand ziet een elfde individu. Naar de oorzaak van dit fenomeen zoekend komen we niet ver: we kunnen nu al door het zien van al dat moois overspannen zijn, zodat ons geheugen het af laat weten, of het gaat om symptomen van dementie prematura! Wijn drinken we hier ook meer dan thuis, maar toch geen sloten! Mogelijk kan het ook toe te schrijven zijn aan onze aangeboren grapjasserij, wie weet, maar waarschijnlijk zijn het gewoon aanpassingsproblemen, laten we het daar maar op houden!

Vandaag is ons doel Cordoba: ik ben vooral benieuwd naar de moskee waar ik al veel prachtige foto's gezien heb: dat kan niet tegenvallen, vast en zeker niet. Het gebouw heeft natuurlijk de nodige aanpassingen ondergaan, en die maken zijn geschiedenis zichtbaar. Dat blijkt al aan de eerste poort die we zien: de kantelen zijn op zijn Moors driehoekig, maar de hoefijzerboog heeft westerse versiering gekregen, en rond de boog zie je een nog een boog die gotisch is! De christelijke eigenheid van het gebouw moest na de Moren benadrukt worden: hier hebben andere meesters de zaken overgenomen.

Gotisch-christelijke aanpassingen aan deze poort

Een keer vertellen dichtgemaakte Moorse vensters dank zij muurschilderingen zelfs een heus verhaal. Links heb je de engel Gabriël, die kennelijk aan Maria, centraal staat die, vertelt dat zij de Moeder Gods zal worden, en rechts een engel (de figuur heeft tenminste vleugels) die een banderol hoog houdt waarop te lezen is; 'Ave Maria Gratia (Plena) Dominus Tecum'. Het woord 'plena' is onzichtbaar. Laat ik dit dan maar een niet agressieve aanpassing noemen. Onder de schildering hebben de katholieken de Moorse arabesken en non-figuratieve elementen laten staan: niet alles moest klaarblijkelijk kapot.

De boodschap aan Maria op de gevel van de moskee gesmokkeld

De moskee is ondertussen al lang kathedraal geworden, maar hij is niet met de grond gelijkgemaakt: integendeel, de nieuwe heersers hebben handig gebruik gemaakt van wat voor hen nuttig was. Van de zuilen bijvoorbeeld: de meeste hebben ze gewoon laten staan omdat ze over zo'n grote oppervlakte stonden en zo een heel grote ruimte ondersteunden. Die zuilenrijen hebben allemaal een hoefijzerboog, wat een Visigotische vinding schijnt te zijn: de Moren speelden ook leentjebuur bij hun voorgangers, ze waren zelf dus ook niet dom. Wat ze wel  deden, was de zuilen hoger maken en de bogen behouden, zodat je een enorm perspectief krijgt. De moskee zou aan 20.000 gelovigen plaats geboden hebben: Cordoba was dan ook geen kleine stad, ze had 250.000 inwoners.

Een indrukwekkend woud van zuilen (3 x)

In het midden van de moskee is dan de kathedraal gebouwd: plaats genoeg, moeten de veroveraars gedacht hebben. Die kathedraal haalt het in schoonheid echter niet van de moskee. Toen Karel V het nieuwe bouwwerk voor het eerst zag, zou hij tegen de architecten gezegd hebben: 'Jullie hebben alles vernietigd wat men nergens anders ziet, en er iets voor in de plaats gebouwd dat men overal kan zien.' Spitsbogen doen hun intrede, natuurlijk, de gotiek komt eraan.

De islam verbiedt het afbeelden van menselijke wezens, maar niet het christendom. Dat heeft tal van figuren in de aanbieding: Jezus, Maria, God de Vader zelfs, allerlei heiligen, en die worden naar hartenlust afgebeeld en geschilderd. Hoewel, hier valt het nogal mee, op een stuk na. Dat is niet deze Sint Pieter: hij zit als eerste paus ten troon, zegent met zijn rechterhand en in zijn linkerhand houdt hij demonstratief twee sleutels vast, zo van: hier, in het koninkrijk Gods, kom je zomaar niet naar binnen, eerst rekenschap afleggen. Zo maakt hij de zondige mens bewust van zijn nietigheid, en boezemt hij hem tezelfdertijd angst in. En ten teken van zijn bijna almacht draagt hij een tiara, het hoofddeksel in drie verdiepingen, de Heilige Drievuldigheid symboliserend! Ik heb de neiging om te denken dat de moslims met hun arabesken en koranverzen in kalligrafie een veel spirituelere godsdienstbeleving hebben dan de katholieken. Als God onvoorstelbaar is, beeld Hem dan ook niet af, en concentreer je daarentegen op de 'idee' God. Zoiets als wat de Duitse mysticus Meister Eckhart ooit poneerde: 'Ik houd van God als van niemand.'

Gotiek en een andere manier van versieren

Sint Pieter met zijn tekenen van macht

Dat ene stuk dat daar voor mij de deur dichtdeed, was de monstrans: die is 2,63 m hoog en weegt meer dan 200 kg. Ze wordt jaarlijks in de processie meegedragen om het Lichaam van Christus, in de vorm van een hostie, aan de gelovigen te tonen. Je moet al goed zoeken om in die monstrans een hostie te ontdekken: Zoekplaatje waar is de Heer? Alle respect voor de godsdienstijver en -beleving van de Spanjaarden, maar dit ging me te ver: met zo'n monstrans kun je alle gelovigen niet letterlijk, maar toch zeker figuurlijk platslaan!  Meteen had ik ook genoeg Spaanse kerken, het spijt me, maar trop is te veel!

De monstrans der monstransen, 2,63 m hoog

Een minaret had de moskee natuurlijk ook: die bestaat nog wel, maar daar is rond 1700 en barokke toren rond gebouwd, m.a.w. die is netjes ingepakt.

De klokkentoren met de ingepakte minaret

Ik moet wel zegen dat het bezoek aan deze mezquita-catedral mij erg meegevallen is: ik zou er nog eens alleen moeten komen, en dan op mijn gemakje uitzoeken wat er allemaal zo opmerkelijk aan is. Maar alleen? Vergeet het maar: duizenden mensen weten dat dit een toeristische must is. Natuurlijk hebben zij geen ongelijk, integendeel. En naderhand kun je eens nadenken over verdraagzaamheid en de functie van godsdienst in een maatschappij.